Het project ‘Thuis in Den Haag’ trapt af in Laak.

 ‘Thuis in Den Haag’

Op zoek naar Haags dna in Laak

AD 10.10.2021 Geschiedschrijving is meer dan alleen behoud van monumentale gebouwen of oude foto’s. Het Haags Gemeentearchief gaat verhalen verzamelen van bewoners over veranderingen tot op heden. Het project ‘Thuis in Den Haag’ trapt af in Laak.

Het is vanouds gezellig in de bibliotheek aan de Linnaeusstraat. Bewoners zitten verwachtingsvol klaar met groene en gele kaarten in de hand. Medewerkers zijn blij dat dit soort bijeenkomsten eindelijk mogelijk zijn. Het is hier lang stil geweest, vanwege de coronabeperkingen.

Wethouder Robert van Asten speelt voor quizmaster en doet dat met verve. ,,Hier kreeg ik mijn eerste Haagse gevoel, opgegroeid in Rijswijk logeerde ik in de Linnaeusstraat bij mijn opa en oma. Ik hoorde veel duiven, aan de overkant zat de groenteboer.” Het zijn dit soort ervaringen die het Gemeentearchief wil vastleggen in ‘Thuis in Den Haag’.

Het is een nieuwe formule die in de plaats komt van de jaarlijkse Dag van de Haagse geschiedenis. Sinds 2005 konden inwoners zich verdiepen in de historie door lezingen, wandelingen en gesprekken met de vele erfgoedinstellingen op een markt. Maar nu gaat het archief de wijken in om te horen wat er de laatste 50 jaar is gebeurd.

,,We zijn op zoek naar het Haagse dna en beginnen in Laak”, zegt gemeentearchivaris Ellen van der Waerden. Het wordt een project van ‘halen en brengen’. Het Gemeentearchief maakte een boekje De kortste geschiedenis van Laak dat iedereen gratis kan ophalen in de bieb. Aan de hand daarvan komen er gesprekken met bewoners over personen of gebeurtenissen die beeldbepalend zijn geweest.

Bromsnor

De aftrap is deze quiz met vragen die in het boek zijn terug te vinden. Bijvoorbeeld over de annexatie door Den Haag; Laak hoorde tot 1844 bij Rijswijk. Waarom werd de wijk ingelijfd? Vanwege de bouwgrond of veiligheid op het spoor? Hier steken de meesten de verkeerde kleurenkaart omhoog.

Het goede antwoord is, vreemd genoeg, het station HS. Toen de spoorlijn Amsterdam-Den Haag-Rotterdam werd aangelegd, werd het zo druk dat Rijswijk het verkeer niet in de gaten kon houden. Er waren toen maar twee veldwachters in dienst. Dus een bromsnor zorgde ervoor dat Laak Haags werd. ,,Ik weet nog meer annexaties”, grapt een van de deelnemers. Gelach in de zaal.

We vonden het zielig

Wat meer mensen weten, maar ook opmerkelijk, is de plek van oprichting van de voetbalclub HVV Laakkwartier. Niet in een café, maar door vaste klanten van een herenkapsalon. Op de cover van De kortste geschiedenis prijkt een foto van de jaarlijkse oefenwedstrijd tussen Laakkwartier en ADO.

Nog een vraagje over een tijd die velen bewust meemaakten. De komst van de eerste gastarbeiders, Spanjaarden of Turken? Het waren de Spanjaarden in de jaren 70. Een vrouw herinnert zich hoe met Kerst ‘gast aan tafel’ werd gehouden om hen welkom te heten. ,,We vonden het zielig”, zegt ze. Er klinkt herkenning.

Wandeling

Lia en Kees Visser worden bedankt met bloemen, omdat ze een wandeling door de wijk hebben gemaakt met historische foto’s. Daar werkten ze twee jaar aan. Kees kwam tot de verrassende ontdekking dat op de hoek van de Jan van der Heijdenstraat en de Rijkswijkseweg tot 1925 koeien graasden. In de melksalon Veldzicht konden bezoekers superverse melk drinken. Op de gevel van dat pand zijn de koeien nu in ere hersteld.

Spontaan halen bewoners meer herinneringen op. Aan de Gouverneurlaan, waar ooit zoveel mooie winkels zaten voor porselein en kleding. Je slaagde er altijd voor cadeaus. ,,Nu is het fastfood en er zijn in Laak dertig kappers!”, vertelt een vrouw.

Kop van Jut

In Kamerdebatten klonk onlangs dat de verhuurdersheffing ‘kop van jut’ was. Het begrip duikt geregeld op in allerlei discussies en is de naam van een klassieke kermisattractie. Je moet zo hard met een hamer op een stuk hout meppen dat er een bel in de top afgaat. Weinigen weten dat Jut de naam was van een beruchte Haagse moordenaar.

Hij bracht in december 1872, bijna 150 jaar geleden, het land in rep en roer met een ware slachtpartij. De dubbele moord werd gepleegd in de Bocht van Guinea (Huygenspark). Daar woonde de rijke mevrouw Van der Kouwen-Ten Cate, die er geen geheim van maakte dat ze veel sieraden, geld en aandelen bezat.

Op 13 december 1872 ging Hendrik Jacobus Hut (1851) met zijn vriendin Christina naar dit adres en stak de vrouw en haar dienstmeisje Helena Beelo neer. De daders vluchtten naar Zuid-Afrika, maar werden in 1875 na terugkeer in Nederland alsnog opgepakt. Dat leidde tot ongekende emoties, alle kranten schreven er toen over.

Het lijkt zo'n keurige jongen, Hendrik Jacobus Hut. © Haags Gemeentearchief

Jut kreeg zelfs de naam van ‘de meest gewetenloze moordenaar uit de Nederlandse geschiedenis’. Hij zou vrijwel zeker tot de doodstraf zijn veroordeeld, maar die was al een tijdje afgeschaft. De moordenaar kreeg levenslang en zijn (inmiddels) echtgenote twaalf jaar gevangenisstraf.

Hut overleed al in 1878 en zat dus maar een paar jaar vast. De universiteit van Groningen zette zijn hoofd op sterk water, zodat de bevolking deze beruchte man in de ogen konden kijken. Dit bracht een kermisexploitant op het idee voor de attractie.

Meer weetjes over de Haagse geschiedenis horen? Op 12 oktober (19.00-21.00 uur) is er de vijfde editie van de Haagse Historie Quiz in de Centrale Bibliotheek.

Bij de publieksronde kan iedereen vanuit huis online deelnemen. Opgeven kan via haagsehistorie.nl/agenda. Wees er snel bij, want er kunnen maximaal 80 mensen meedoen.

Fietsers opgelet! Nieuw rondje om de kerk

AD 26.10.2021 Den Haag was in de jaren 50 en 60 befaamd om de tientallen wielrencriteriums die er gehouden werden. Bekendst was de Ronde van Capitol, die stopte in 1995. Maar er is nu een nieuw rondje om de kerk (en) terug, dankzij het Haags Gemeentearchief.

Oudere Hagenaars weten wat voor spektakel het was, sinds 1945 elk jaar op Bevrijdingsdag. De beste amateurs uit de stad en Westland streden om de titel bij de Ronde van Capitol. Een parcours over de Apeldoornselaan met finish op de Loosduinseweg voor de bioscoop. Vanaf 1966 was de eindstreep bij de kerk van Johan Maasbach.

De evangelist steunde het evenement met het verstrekken van prijzen. De sporters ontvingen een bijbel met daarin een biljet van een tientje of 25 gulden. Johan Maasbach wist altijd publiciteit te halen voor de verkondiging van het Woord. Zijn bijnaam was ‘piraat van de Heer’, door programma’s op zeezender Radio Caroline.

De race is in het leven geroepen door Gerrit Bontekoe (1893-1962), eigenaar van de fietsenzaak tegenover het Capitol en zelf ooit wielrenner. Zijn zoon Gerrit ging in 1945 als eerste over de streep en stond in 1995 ook op het podium naast winnaar Maurice Barendse van de laatste ronde. Daarmee werd de sportgeschiedenis afgesloten.

Supermarkt

Maar op dezelfde plek kunt u op de pedalen, want het gebouw van Maasbach Wereldzending is opgenomen in de nieuwe fietsroute ‘Geloven in verandering’. De tocht van 20 km voert langs zeventien (soms voormalige) gebedshuizen of plaatsen waar ze gestaan hebben. Een kerk die supermarkt wordt of nu hip café is.

,,Het zijn plaatsen die in de afgelopen decennia opvallend zijn veranderd. Geloven is belangrijk voor onze inwoners en ook dat aspect van onze geschiedenis wil het Haags Gemeentearchief vastleggen”, zegt  gemeentearchivaris Ellen van der Waerden. Daarom is er nu een gratis boekje met fietsroute, af te halen bij alle bibliotheken en de VVV.

Het project begon met interviews van Hagenaars over de kerkgebouwen. ,,Dat leverde zoveel interessante verhalen op, daar konden we meer mee.” Die ervaringen staan nu in verkorte vorm in het boekje. ,,We voeren u langs plekken die u misschien wel kent, maar waarvan het verhaal u zal verrassen”, aldus Van der Waerden.

Verlossing

Het startpunt van de route is willekeurig; wij kiezen voor de Julianakerk aan de Schalkburgerstraat in Transvaal. Hierbij hoort het aangrijpende relaas van dominee Van den Bosch, die in de oorlog werd opgepakt vanwege een ‘fanatieke anti-Duitse houding’. Vanuit zijn cel schrijft de predikant aan zijn vrouw: ‘Er zijn tijden dat ik het uitschreeuw. O God, kom toch met uw verlossing’. Hij stierf op 20 maart 1942.

Je ziet het, met de wil van God komen dingen tot stand, aldus Atalay Celenk

De kerk, gebouwd voor 1500 gelovigen, werd in de jaren 90 bijna een moskee. Maar de buurt verzette zich en met steun van de gemeente – en vooral oud-burgemeester Deetman – werd het een sociaal wijkcentrum met restaurant Julianaplaza. Een huiskamer voor de wijk. ,,Je ziet het, met de wil van God komen dingen tot stand”, zegt sociaal ondernemer Atalay Celenk.

De gerestaureerde kerkzaal is vernoemd naar Deetman. We fietsen door en komen langs kerken die het niet haalden: de Pniëlkerk op Scheveningen en iets verder de kerk van het Allerheiligst Sacrament aan de Sportlaan. Ze zijn gesloopt, maar de verhalen klinken na dankzij het boekje. Over de priester Joannes Duymel (1880-1947), stichter van kerk in de Vogelwijk. De Duitsers stalden paarden in zijn kerk, maar hij zette de diensten voort in een warenhuis aan de Fahrenheitstraat.

Zijn levenswerk is een villawijk geworden. Alles van waarde is weerloos

Wat weet jij van de geschiedenis van jouw stad? Laatste kans om je aan te melden voor Haagse Historie Quiz

Den HaagFM 10.10.2021 Zin in een leuke avond over de geschiedenis van Den Haag? Kom dan kijken of – nog leuker – doe zelf mee aan de Haagse Historie Quiz. De vijfde editie vindt plaats op 12 oktober van 19.00 tot 21.00 uur. De quiz wordt rechtstreeks uitgezonden via het tv-kanaal van Den Haag FM. Meld je aan via haagsehistorie.nl. Aanmelden kan nog tot maandag om 12.00 uur.

De quiz bestaat voor het eerst uit twee delen: een publieksronde en een expertronde. Het eerste uur strijden tientallen online deelnemers met een petje-op-petje-af systeem mee om de titel ‘Publiekswinnaar’.

Het tweede uur is de gebruikelijke expertronde, waar teams van afgevaardigde experts strijden om de fel begeerde HHQ-wisselbokaal. Dit keer zijn dat de teams van geschiedkundige vereniging Die Haghe, Vrienden van Den Haag, stadsgidsen van het Gilde en een team van masterstudenten van het Huygensinstituut. Hierbij zijn de vragen complexer, we proberen alle experts bewust op het verkeerde been te zetten!

Zin om zelf mee te doen?

Iedereen met een beetje belangstelling voor de geschiedenis van onze mooie stad kan meedoen aan de publieksronde. Het niveau van de vragen is aangenaam, niet te pittig. Alle deelnemers spelen online, vanuit huis en zijn te zien op grote schermen in de studio (en dus ook op tv). Aarzel niet om je aan te melden als deelnemer! Het aantal onlinedeelnemers is beperkt tot 80. Deelname is gratis. Je ontvangt later een instructie hoe de deelname precies werkt.

Thuis kijken kan ook

Dit keer kan je ook thuis kijken naar de quiz. Simpel vanuit de luie stoel, vanachter de pc, laptop, iPad of mobiel. Dat kost je ook niets, je meldt zich simpelweg hier aan en ontvangt een enkele dagen van te voren een link waarop je kunt klikken. Met een beetje geluk kom je zelfs in beeld in de uitzending op de grote schermen.

Live kijken in de bieb

Wil je liever live komen kijken in Studio B van de centrale bibliotheek? Je bent van harte welkom, maar het kost je wel iets: € 2,50 voor abonnees van Haagse Historie Magazine én voor leden van Die Haghe, alle anderen betalen € 5. In ruil voor de entreeprijs ontvang je een bon voor uw eerste consumptie. Ook hier geldt: reserveer snel, het aantal zaalplaatsen is beperkt. Uiteraard respecteren wij alle coronaregels. Daarom vragen we je uw niet alleen uw aanmeldbevestiging mee te nemen, maar ook jouw ID en jouw papieren of digitale (de Nederlandse versie van de QR-code van de Corona Check-app) bewijs van vaccinatie, herstel of negatieve test niet ouder dan 24 uur.

De organisatie van de Haagse Historie Quiz ligt in handen van Haagse Historie Magazine. De (uiteraard onomkoopbare) jury bestaat uit Henk Grootveld, Kees Stal en Herman Rosenberg. De presentatie is in handen van lokale journalisten Ivar Lingen en Sanderine Thelosen.

Aan de quiz werken mee: gemeente Den Haag, Centrale Bibliotheek, Haags Historisch Museum, Stichting Haagse Historie & Erfgoed, Geschiedkundige Vereniging Die Haghe, Vereniging Vrienden van Den Haag, historische stadsgidsen Gilde, Huygensinstituut Universiteit Leiden/Den Haag. Mediapartners: Den Haag FM, Den Haag Centraal, AD/Haagse Courant, Haagse Historie Magazine en De Haagse Tijden.

lees: Historische fotowandeling door Laakkwartier moet wijkbewoners trots maken Den HaagFM 27.10.2021

lees: Museumkwartier gebruikt Augmented Reality voor historische wandelroute  Den HaagFM 27.10.2021